R-11/02 Jordbruket, organisasjonene og staten. Linjer fram til hovudavtalen (1930-1950).

Hovudavtalen for jordbruket i 1950 var starten på eit fast institusjonalisert avtalesystem mellom jordbruksnæringa og staten og markerer eit skilje i norsk jordbrukspolitikk. Avtalen sette opp rammene for forhandlingar om prisar og andre regulerande tiltak, og han vart gradvis bygd ut til å bli ei hovudsøyle i norsk jordbrukspolitikk. Denne rapporten tek opp bakgrunn og føresetnader for at avtalen kom i stand. Linjene er strekt attende til 1930-åra då den sosiale og økonomiske krisa i jordbruket utløyste store endringar når det galdt organisasjonsutvikling i jordbruket, intervensjon i næringa og offentlege ordningar for å støtte næringa. Avtalesystemet er såleis kopla både til den sterke oppbygginga av næringsorganisasjonane i jordbruket, til reguleringa og styringa av næringa og til det stadig tettare samkvemmet mellom næring og stat. Det behandla tidsrommet er delt i tre fasar. For det første tredveåra då jordbruket gjennom omsetningsordningane vart innordna i eit organisert reguleringssystem. For det andre krigsåra som førte jordbruket inn i eit enda sterkare regulerings- og kontrollsystem og for det tredje perioden 1945-50 då spørsmålet var kva plass jordbruksnæringa skulle ha i det planøkonomiske systemet regjeringspartiet prøvde å byggje opp. Her stod prisspørsmålet i ei særstilling. Ei hovudlinje er å syne korleis integrasjonen mellom næring og stat stadig vart sterkare. Avtalen i 1950 var ikkje berre eit vitnemål om at integrasjonen med staten var sterkare her enn på noko anna næringsområde, men han gav også staten større kontroll samstundes som han gav næringa rom for sjølvregulering. I denne samanhengen tek rapporten også opp utviklinga i lys av teoriar om korporativisme. Den jordbrukspolitiske utviklinga frå 30-åra fram til avtalesystemet i 1950 har også parallellar i ei rekkje land i Vest-Europa.